Specijalni rezervati prirode

Specijalni rezervat prirode

 LUDAŠKO JEZERO

Slika: Lusaško Jezero

 priroda-srbije  

  Svu specifičnu lepotu pejzaža jezera sa visokim tršćacima Ludaš vam otkriva na svakom koraku. Stepsko jezero Ludaš jedinstveno je u Srbiji. Njegovo plitko korito formirano je radom vetrova na dodiru peščare i lesne zaravni. Ludaško jezero sa okolnim plavnim livadama čini jedinstvenu celinu vlažnih staništa. 

  Poznato je i po brojnim ptičjim vrstama a, takođe, i kao važan lokalitet za odmor i ishranu na migracionom putu ptica. 

   Najpoznatiji predstavnici ptičjeg sveta Ludaša su ptice močvarice, zbog čijeg prisustva je ono upisano na listu močvarnih područja od međunarodnog značaja, a uz Obedsku baru je i najstarije ramsarsko područje Srbije. Među pticama izdvajaju se: mrka i žuta čaplja, bukavac, brkata senica i ševarski trstenjak, koji se gnezde u tršćacima jezera.

  U posebne stanovnike područja ubrajaju se i vidre, kornjače, retke vrste vilinih konjica i leptirova, ali su tu i ugrožene vrste biljaka kao što su divlje orhideje i morski trozubac.

 Pored očuvanih prirodnih vrednosti, na obali Ludaša očuvane su i kulturne vrednosti, arheološka nalazišta, zanimljiva seoska i crkvena arhitektura, tradicionalni zanati. Arhaične seoske kuće Šupljaka, najstarijeg salašarskog naselja okoline jezera, pripadaju južnoj varijanti mađarskog ravničarskog tipa kuće.

Specijalni rezervat prirode

SLANO KOPOVO

Slika: Slano kopovo

priroda-srbije

   Ptičji svet i slatinska vegetacija glavne su odlike Slanog Kopova, koje na nekim fotografijama iz vazduha izgleda kao predeo sa druge planete. 

   Geološki sastav zemljištasvedoči nam o tome da je ta pustara nekada bila meandar Tise. S vremenom je reka menjala svoj tok, a za njom su ostajale mrtvaje, bare i močvare. Slano Kopovo jedna je od retkih očuvanih slatinskih bara na ovom području. Mnogobrojne i raznovrsne ptice, i retka flora oko nje, čine je izuzetno zanimljivom.

   Krajem 20. veka Slano Kopovo je proglašeno za međunarodno značajno stanište ptica (IBA). Do sada je zabeleženo više od 200 različitih vrsta. Tokom jeseni okuplja se čak 20.000 ždralova, što je osobenost svega nekoliko lokaliteta u Evropi. 

   Slano Kopovo bilo je poslednje gnezdilište beloglave patke u našoj zemlji, koja se nije gnezdila već četiri decenije. Postavljeno je nekoliko osmatračnica sa kojih se može posmatrati ptičji svet Slanog Kopova.

Specijalni rezervat prirode

GORNJE PODUNAVLJE

slika: Gornje Podunavlje

priroda-srbije

   Velike reke su uvek određivale sudbine. Na gornjem toku Dunava kroz Vojvodinu, u njegovoj plavnoj zoni, umreženo meandrima, rukavcima, adama i gredama, kroz tršćake i ševare, sve između zemlje i vode, prostire se Gornje Podunavlje.

   Pomalo nalik na izdvojeno ostrvo očuvane prirode, okruženo njivama i naseljima, to područje i danas čuva i neguje izuzetno veliki broj biljnih i životinjskih vrsta.Orao belorepan, crna roda, brojne vrste slatkovodnih riba koje nalaze idealne uslove za mrešćenje u rukavcima i toplim plićacima izlivene reke ili retki i ugroženi sisari poput vidre i divlje mačke, značajni su i vredni stanari Gornjeg Podunavlja. Pored toga, tu se nalazi i jedna od poslednjih populacija evropskog jelena u njegovom prirodnom, ritskom okruženju. 

   To područje pruža povoljne uslove za život više od 280 vrsta ptica, naročito močvarica: gnjurci, kormorani, čaplje, patke, guske, galebovi i čigra.Čitavo područje ispresecano je rukavcima Dunava, barama, močvarama i velikim trsticima. Na nižim područjima prostiru se nepregledne livade visokog šaša, a vode su prekrivene belim i žutim lokvanjem, lokvanjčićem, oraškom... Ovde bujno rastu i retke vrste biljaka, kao što su rebratica, borak, zmijski ljutić, sibirska perunika ili purpurni kaćunak. 

   Gornje Podunavlje je domovina crnog gloga, a zanimljivo je videti gorostasne crne topole, koje tu dostižu visinu i do 40 metara. Na ovom ritskom području caruju hrast lužnjak i ritski jelen.Iako pod pritiskom mnogobrojnih ljudskih delatnosti, to područje i dalje zadržava visok nivo izvornosti, predstavljajući i dalje očuvanu prirodnu sredinu za mnogobrojne vrste koje ga naseljavaju.

Specijalni rezervat prirode

KARAĐORĐEVO

slika: kadadjordjevo

prirpda-srbije

   Danas vojna ustanova, „Karađorđevo“ je osnovana 1885. godine kao državno imanje Austrougarske monarhije, odnosno ergela u sastavu poznate mađarske ergele „Mezchegues“.

   Zbog retkih biljnih i životinjskih vrsta jedan deo Karađorđeva zaštićen je kao Specijalni rezervat prirode. To područje čine tri prostorne celine: Bukinski rit, Vranjak i Guvnište. Po bogatstvu prirode izdvaja se Bukinski rit, koji krase nekadašnje ritske šume uz Dunav, najčešće topola i vrba. Stanište brojnih retkih biljnih vrsta čuvaju panonski subendem crni glog, žuti lokvanj, iđirot – vrsta koja se nalazi na Crvenoj listi flore Srbije. 

   Bukinski rit utočište je velikog broja divljači, pre svega jelena i divlje svinje, te predstavlja i centar za očuvanje genetskog fonda divljači, ali i stanište retkih i ugroženih vrsta sisara: vidre, divlje mačke, kune i ptica močvarica: orla belorepana, crne rode, crne i veoma retke riđe lunje. To područje prirodno je mrestilište mnogih vrsta riba.

   Gostima su na raspolaganju izleti do istoimene ergele, čije vitrine krase trofeji sa brojnih hipodroma, zatim jahanje konja u prirodi, obilazak tvrđave Bač i manastira Bođani. Vojna ustanova Karađorđevo, kao upravljač prirodnog dobra, ima dugu tradiciju lovnog turizma. Pored autohtonih vrsta lovne divljači kakve su jelen i divlja svinja u Bukinskom ritu, na području Vranjka i Guvništa naseljen je: jelen lopatar, muflon i američki (virdžinijski) belorepi jelen.

Specijalni rezervat prirode

KOVILJSKO-PETROVARADINSKI  RIT

slika: koviljsko petrovaradinski rit

prirpda-srbije

   Koviljsko-petrovaradinski rit premrežen je barama, adama, kanalima, rukavcima,močvarama... To je plavno područje reke Dunav, nizvodno od Novog Sada, koje obuhvata Petrovaradinski rit, Koviljski rit, Krčedinsku adu i deo Gardinovačkog rita.

Očuvanost i bujnost izvornih ekosistema, bogatstvo faune, više od 170 vrsta ptica, oko 50 vrsta ribe, raznovrsne divljači, a naročito retkih i proređenih vrsta, ukazuju na očuvanu biološku raznovrsnost i izuzetan značaj toga područja.

 Zbog svojih prirodnih vrednosti Koviljsko-petrovaradinski rit je 1989. godine proglašen za međunarodno značajno stanište ptica (IBA), 1998. godine uspostavljen je rezervat, 2004. godine uvršten je u spisak zaštićenih područja zavisnih od vode i značajnih za basen Dunava (ICPDR), a 2010. godine nominovan je za upis na listu Ramsarske konvencije. Izletnička i ribolovna mesta, do kojih se lako stiže automobilom, jesu Tikvara, Šlajz i Arkanj. Na Arkanju je daleko poznata čarda „Na kraj sveta”. Na Krčedinskoj adi prostiru se nepregledne vlažne livade, koje se vide sa Dunava, a gde pasu stada konja, goveda i mangulica.

Samo ime kaže da je rit smešten u priobalju reke, pored naselja Kovilj i Petrovaradin. U selu Kovilj nalaze se rodna kuća pesnika Laze Kostića, manastir Kovilj, koji je podignut početkom 14. veka, i crkvica svete Petke, uz koju je sraslo stablo hrasta lužnjaka na kojem je gnezdo rode, što simbolizuje jedinstvo prirodne i kulturne baštine ovog kraja.

Prostranstva rita u velikom broju pohode crne rode, koje u vreme seoba kruže nad ritom, a čaplje kašikare u popodnevnim časovima doleću na Krčedinsku adu u potrazi za večernjim obrokom. Tu po plitkim depresijama obilato raste vodena četvoroslisna paprat (Marsillea quadrifolia), strogo zaštićena vrsta u Evropi.

Specijalni rezervat prirode 

ZASAVICA

Slika: zasavica

prirpda-srbije

Tokom istorije, negde u menjanju toka Save, Drine i Zasavice, područje u mačvanskoj ravnici, preko puta Sremske Mitrovice, postalo je barsko, sačuvavši u sebi neobičan biljni i životinjski svet. Živopisna smena bara, vlažnih livada, pašnjaka, šuma, bogatstvo biljnih i životinjskih vrsta, tradicionalni način života na reci, istorijsko nasleđe koje seže u pradavna vremena – pružaju posetiocima tokom cele godine retke, privlačne i neponovljive turističke sadržaje.Međutim, retki i neobični stanovnici Zasavice, u svojim prirodnim staništima, dodaju joj „specifičnu težinu“ specijalnog rezervata prirode.

Reka Zasavica uliva se u Savu, ali se njeno korito puni i hladnim drinskim vodama. U tim posebnim uslovima opstaje riba „crnka“ umbra krameri, koja je simbol Zasavice. U njenim vodama živi više od 250 vrsta algi, 38 procenata ukupnog broja vrsta vodozemaca i gmizavaca Srbije. Močvara je i carstvo ptica. Tokom prvih istraživanja s kraja 19. veka zabeleženo je oko 220 vrsta ptica.

 Danas se smatra da ih ima oko 180, od kojih se 120 gnezdi na tom području. Krajem 18. veka tu je postojala i velika kolonija dabrova. Međutim, oni su u prošlom veku skoro istrebljeni. Tokom 2005. godine u vode Zasavice, u njihovu životnu sredinu, vraćeno je nekoliko parova dabrova. Sada je to već znatna kolonija. Dabrovi žive samo u čistim vodama, svojim graditeljskim veštinama podižu brane na rekama, a na Zasavici su četiri, od kojih je najveća duga 50 metara i u nju je ugrađeno 30 m³ drveta.

 Razlozi koji su doveli do gotovo potpunog nestanka dabra u Evropi i kod nas su istovetni: prekomerni ulov, verovanje u njihova lekovita svojstva, kvalitet krzna, te mesa koje je crkva dozvoljavala da se konzumira i u vreme posta.

Pored dabrova, tu su vraćene i gotovo izumrle rase domaćih životinja: crna mangulica,podolsko goveče, balkanski magarac i golovrata kokoš. Zbog svog biodiverziteta, reliktnih, endemičnih i retkih vrsta i njihovih životnih zajednica, to područje je izuzetno zanimljivo i pogodno za naučna i stručna istraživanja.Rekreativnim ribolovcima je, na posebno uređenim lokacijama i čekama, omogućen, uz malo sreće, ulov lepih primeraka divljeg šarana ili štuke. Vizitorski centar predstavlja glavno turističko mesto rezervata. Podignuta je drvena građevina sa tornjem visine 18 metara, sa koga se pruža pogled na najširi i najlepši deo toka Zasavice.Vožnja čamcima ili turističkim brodom „Umbra“ za ljubitelje foto-safarija predstavlja pravo uživanje. Priroda nas nikada ne ostavlja ravnodušnima.

Specijalni rezervat prirode 

OBEDSKA BARA

  To je jedno od naših najstarijih prirodnih dobara koje poseban status ima još od kraja 19. veka. Austrougarski dvor je to područje 1874. godine proglasio za carsko lovište, a kraljevsko lovište dinastije Karađorđević postaje 1919. godine. To je sezonski plavljeno područje reke Save, sa močvarama, barama, vlažnim livadama i mrtvajom okruženom šumama hrasta, vrbe i topole.

   Najveća bara predstavlja autentičan kompleks rukavaca, močvara, tresetišta, vlažnih livada i šuma u kojima žive puhovi, vodene voluharice, zečevi, ježevi, divlja svinja, srna, ali i veliki broj insekata kao što su jelenak, velika hrastova strižibuba, trčuljak, pčela, kraljevski vilin konjic.

   Među biljkama izdvajaju se beli i žuti lokvanj, testerica, mešinka; u svetu gljiva, od oko 180 vrsta – vrganj, lisičarka, velika ćelavica, velika sunčanica; a među vodozemcima podunavski mrmoljak, mali mrmoljak, obična češnjarka, velika krastača... Barska kornjača, zelembać, slepić, smuk, belouška, ali i šarka predstavnici su gmizavaca. Ovde žive i brojne ptice  mali gnjurac, mali vranac, vodeni bik, gak, velika bela čaplja, patka njorka...